Super-żywność wydaje się być bardziej wszechobecna niż kiedykolwiek wcześniej. Jednym z najlepszych, choć mniej znanym, jest starożytne warzywo o nazwie „maca”, należąca do rodziny warzyw kapustnych, czyli tej samej co kalafior, czy jarmuż. Jednakże macy najbliżej do musztardy, rzeżuchy i rukwi wodnej (ta ostatnia uważana jest za najzdrowsze warzywo na świecie).

Historia macy jest długa i wyjątkowa; była stosowana jeszcze w okresie przedinkaskim do celów żywieniowych i jako lekarstwo. Najbardziej godnym uwagi zastosowaniem było zwiększenie płodności tak u mężczyzn, jak u kobiet, a przy tym (jakże szczęśliwie), zwiększenie popędu seksualnego. Dlatego też roślinę tę nazywa się  paruwiańskim żeń-szeniem.

Dziś maca dostaje drugie życie zarówno jako żywność, jak i suplement, dzięki klinicznie przebadanym, istotnym właściwościom. Badania pokazują, że wpływa ona pozytywnie na nastrój i pamięć, obniża poziom stresu, pomaga w leczeniu osteoporozy, chroni przed promieniowaniem UV, równoważy poziom hormonów oraz spełnia wiele innych funkcji.

Podobnie jak rzepa, korzeń macy (Lepidium meyenii) jest najwyżej uprawnianą rośliną, kwitnącą nawet w skalistej glebie, przy silnych wiatrach, intensywnym słońcu oraz mocno zmieniających się temperaturach, jakie panują w górach andyjskich, na wysokości 4000 m i wyższej.

Cytując anglojęzyczną bazę Rain Tree:

Jest bogata w cukry, białka, skrobię oraz niezbędne składniki odżywcze (szczególnie jod i żelazo). Bulwa lub korzeń spożywa się świeże lub wysuszone. Świeży korzeń jest uważany za niebezpieczny więc poddaje się go obróbce cieplnej: smażeniu, pieczeniu lub zapieka się go w popiele (podobnie jak ziemniaki i słodkie ziemniaki).

Wysuszone korzenie gotuje się w wodzie lub mleku i robi się coś w rodzaju owsianki. Robi się z nich także popularny, słodki, aromatyczny napój zwany maca chicha. W Peru popularne jest nawet dżem i pudding z macy, a także inne napoje. Bulwiaste korzenie mają kwaskowaty, słodki smak oraz aromat przypominający toffi.

Korzeń macy wciąż suszy się na słońcu i mieli do formy sproszkowanej. Często posypuje się nim patki zbożowe, czy smoothies. Dobrym pomysłem jest rozpoczęcie od 1 łyżki stołowej dziennie, i stopniowe dojście do trzech dla uzyskania najlepszych efektów.

Więcej o maca: właściwości odżywcze i korzyści dla zdrowia

Jest kilka fitozwiązków w macy, włączając w to 20 aminokwasów (z których 8 to te niezbędne), witaminy, błonnik oraz 20 kwasów tłuszczowych, takich jak kwas oleinowy i linolenowy. Zawiera mnóstwo witamin B1, B2, C i E, a dodatkowo, w macy jest więcej wapnia niż w mleku i tyle samo żelaza co w soczewicy.

Jeśli chodzi o to, w jakim stopniu maca zaspokaja zapotrzebowanie na niektóre istotne składniki diety (%RWS – procent dziennego zapotrzebowania), to dla 28 g (trzy łyżki, czyli wspomniana wcześniej dawka docelowa)  przedstawia się ono następująco:

Jakie korzyści mogą przynieść te substancje odżywcze komuś spożywającemu korzeń macy? Cytując bazę z Rain Tree:

Wartość odżywcza suszonej macy jest wysoka. Zawiera 60-75% węglowodanów, 10-14% białka, 8,5% błonnika i 2,2% tłuszczy.

Białko występuje głównie pod postacią polipeptydów i aminokwasów (włączając w to istotne ilości argininy, seryny, histydyny, kwasu asparaginowego, glutaminowego, glicyny, waliny, fenyloalaniny, tyrozyny i treoniny.

Maca jest dobra dla trzustki

W formie suszonego korzenia, maca może być przechowywana przez aż 7 lat. Jej kolor może być różny: czarny, biały, a także różne odcienie pośrodku, np. purpurowy, pomarańczony i zielony. Kolor ma takie znaczenie, że im ciemniejszy, tym więcej jodu zawiera, czyniąc go tym samym skuteczniejszym w zapobieganiu powiększenia gruczoły tarczycy. Jod jest bardzo ważny dla zdrowia tarczycy. Jedna łyżeczka macy zawiera 0,025 mg jodu (25 mikrogramów – ug), a więc 4 łyżeczki zaspokajają w 2/3 dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek (wynoszące wg polskiego rozporządzenia Ministra Zdrowia 150 ug).

Maca wspomaga produkcję hormonów przez gruczoł trzustkowy. Oprócz tego, jod wspomaga zdrowy metabolizm, wyrównuje nastrój, ciśnienie krwi, może także chronić przed rakiem. Brak jodu w diecie może prowadzić do wspomnianego już przerostu gruczołu tarczycy, hipogonadyzmu, niskiego metabolizmu, problemu z zajściem w ciążę, depresji, zaburzeń nastroju, zmęczania i innych dolegliwości, których źródłem jest nierównowaga hormonalna.

Wszystko w nadmiarze potrafi szkodzić. Warto więc odnotować, że maca w pewnych warunkach i ilościach (naprawdę dużych) może powodować przerost gruczołu tarczycy, ze względu na zawartość zasiarczonych glukozynolan:

Glukozynolany mogą powodować wole (przerost gruczołu tarczycy z obniżoną aktywnością) jeżeli są przyjmowane w nadmiarze w połączeniu z dietą ubogą w jod. To zjawisko, chociaż jest udokumentowane w odniesieniu do innych pokarmów bogatych w glukozynolany, fakt, iż maca działa podobnie nie jest odnotowany w badaniach.

Korzyści zdrowotne macy dla kobiet i mężczyzn

Jedną z zasług macy, która robi największe wrażenie jest jej zdolność do zwiększania potencji u mężczyzn, i to bez wpływu na testosteron, ani żaden inny hormon. Obierając zdrowe libido za cel Uniwersytet Medyczny w Michigan zaleca 1500-3000 mg na dzień przez 8 tygodni.

Co więcej, przy stosowaniu macy zaobserwowano zwiększoną liczbę plemników, ich ruchliwość oraz zwiększoną objętość spermy. Dla osiągnięcia tych efektów, uniwersytet w Michigan zaleca tę samą dawkę, bez ograniczeń czasowych przyjmowania.

W jednym badaniu na sportowcach wytrzymałościowych, w tym przypadku rowerzystów szosowych, zaobserwowano wydłużony czas wysiłku, oraz zwiększony popęd seksualny jako efekt uboczny.

U starszych mężczyzn mogą pojawić się dolegliwości zw. z prostatą. W badaniach na zwierzętach maca powodowała zmniejszanie gruczołu prostaty, z czego można wnioskować, że zmniejsza ona ryzyko raka prostaty u ludzi, jednak potrzebne jest wykonanie większej ilości badań w tym zakresie.

Menopauza, będąca zmartwieniem wielu kobiet w średnim wieku występuje często z uderzeniami gorąca. Badania wykazały, że maca ma pozytywny wpływ na łagodzenie obu zjawisk, dzięki równoważeniu gospodarki hormonalnej. Stosowano następujące dawki suplementacyjne: 2,5 – 3 g na dzień przez 12 tygodni.

W odniesieniu do depresji towarzyszącej niekiedy menopauzie, jedno badanie wykazało następujący efekt:

Niweluje psychologiczne symptomy, włączając w to niepokój i depresję, a także pomaga w seksualnych dysfunkacjach u kobiet pomenopauzalnych w sposób niezależny od aktywności estrogenowej i androgenowej.

Inne korzyści z suplementacji macy

Maca jest adaptogenem, czyli naturalną substancją, która pomaga ciału w radzeniu sobie z wachlarzem stresorów, czy są to po prostu korki na drodze, czy poważna choroba.

Badanie na zwierzętach wykazało, że ekstrakt z macy podawany dłużej niż 28 tygodni zdaje się (w porównaniu do placebo) zachowywać gęstość mineralną kości, zwiększać średnicę kości udowej oraz zawartość wapnia bardziej niż inne kontrolne substancje. Parafrazując chińskie badanie:

Suplementacja macą może mieć skutek w postaci zapobiegania postmenopauzalnym nieprawidłowościom jeśli chodzi o metabolizm tłuszczów i kości poprzez inny mechanizmy estrogenowy.

Badania wykazały również, że maca może wywołać u człowieka efekt zwiększenia poziomu energii i czujności w czasie dnia w biurze lub podczas uprawiania sportu. Efekt pojawia się szybko i bez skutków ubocznych w postaci nerwowych drgawek, z którymi czasem mamy do czynienia po wypiciu kawy. Magazyn Muscle Health Fitness odnotował, że zwiększeniu ulega wydajność w czasie treningu:

Maca jest świetna jako dodatek do węglowodanów. Zawiera lekkostrawne białko o wysokiej jakości, małe ilości niezbędnych kwasów tłuszczowych oraz minerałów takich jak: cynk, wapń, magnez, z których wszystkie przyczyniają się do poprawienia wydajności i skrócenia czasu regeneracji. Dotyczy to przyjmowania macy zarówno przed, w trakcie, oraz bezpośrednio po treningu.

Dodatkowo, wprawdzie przyjmowanie suplementów z korzenia macy niekoniecznie musi pomagać w kontroli cukrzycy, ale badanie z 2007 r. wykazało, że zwierzęta, którym podawano ją przez 2 tygodnie, a które były karmione pokarmem o wysokiej zawartości sacharozy, wykazały się istotnie zwiększoną tolerancją glukozy i obniżonym poziomem glukozy we krwi.

Jak przyjmować suplementy z macy

Dawkowanie macy powinno być na początku stopniowe, tzn. zaczynać należy od niewielkich ilości przez kilka dni, i obserwować jak reaguje ciało, przed zwiększaniem dawek. Ze względu na wpływ macy na poziom hormonów, lekarze radzą, aby osoby przyjmujące leki hormonalne (leki na raka prostaty, nadciśnienie, oraz inne poważne stany chorobowe), unikały przyjmowania macy w żadnej postaci. Tak samo odradza się macę ciężarnym, bądź karmiącym kobietom.

Z czasem ciało ludzkie może zacząć traktować substancje odżywcze pochodzące z macy jako coś na stałego. Wtedy przestaniemy odczuwać wyraźne korzyści i wyraźne pozytywne zmiany, o których mowa była wcześniej. W związku z tym, zaleca się zamiast przyjmowania macy miesiącami bez przerwy, robić to okresowo. Bezpieczną i zarazem prostą regułą jest 6 tygodni suplementacji i 6 tygodni przerwy na zmianę.

Jeśli chodzi o dawki, to w badaniach często używano 500-1000 mg trzy razy na dzień. Możemy wybrać macę w formie kapsułek lub proszku. Ta pierwsza forma jest zalecana dla „niewtajemniczonych”, którzy woleliby uniknąć konfrontacji z jej nieco ziemistym, trawiastym smakiem, jednak z drugiej strony wielu określa ten smak jako całkiem przyjemny.

Superfoods takie jak maca dostarczają coś dzikiego, świeżego, i o zwiększonej odżywczości, czego ze świecą szukać wśród żywności przetworzonej:

Nazywaj je jak chcesz, ale żywność o wysokiej zawartości substancji odżywczych stanowi po prostu superżywność w porównaniu do pochodzących z wyjałowionych gleb, nadmiernie skrzyżowanych ze sobą, genetycznie zmodyfikowanych produktów z półek sklepowych, do których konsumpcji jesteśmy przyzwyczajeni. Dotyczy to nawet niektórych sklepów ze zdrową żywnością.

Jest wiele problemów z dzisiejszym zaopatrzeniem w żywność. Jednym z największych, którego nie rozumieją w pełni często nawet osoby uważające się za geeków od jedzenia, jest znaczący ubytek w naszym pożywieniu głównych substancji odżywczych: minerałów, witamin, białek i tym podobnych, w połączeniu z utratą innych rodzajów korzystnych związków i substancji czynnych pochodzenia roślinnego, co miało miejsce w ciągu ostatnich kilku stuleci, a szczególnie w XX w.

Ponieważ jest to prawda w każdym niemal przypadku, maca stanowi bezpieczne, dziewicze źródło pożywienia, z właściwościami odżywczymi wyprzedzającymi wiele innych, szczególnie jeśli brać pod uwagę dolegliwości, na które pomaga.